STRAH OD GOVORA
Govorni jezik
Čovek je višestruko komunikativno biće. Najvažniji oblik komunikacije čoveka je govorni jezik. Rečima i njihovim kombinacijama saopštavamo misli, osećanja, namere, htenja. Govor je društvena funkcija. U našem društvu gotovo da nema nijednog zanimanja koje ne zahteva uspostavljanje komunikacije putem govora. Govorna komunikacija kao veoma složen proces može se ostvariti samo ako svi kanali tog procesa pravilno funkcionišu. Ukoliko taj uslov nije ostvaren nastaju različiti govorni poremećaji koji dovode do određenog stepena osujećenja i teškoća u komunikaciji i opštenju sa ljudima.
Mucanje kao jedan od govorno-jezičkih poremećaja, iako nije jedan od najtežih hendikepa, dovodi do teškoća u funkcionisanju ličnosti i utiče na njeno usmeravanje i delovanje ka sredini, ali i sredine ka ličnosti, i time predstavlja jedan od poremećaja koji najviše frustriraju, jer je ono vrlo uočljivo patološko ponašanje u verbalnoj komunikaciji kako za okolinu tako i za govornika.
Reakcija na stres
Kada su pod stresom ljudi su često napeti, zatežu mišiće i fokusiraju tenziju u pojedinim delovima tela, pre svega u mišićima ramenog pojasa, trbušnog zida, donjeg dela leđa, lica i ruku. Određena grupa ljudi napetost ima u mišićima i oko mišića glasnica.
Glasnice su odgovorne za stavaranje govora. Kao odgovor nekoj vrsti stresa osoba koja muca steže glasnice, što je urođeni refleks. Stezanje glasnica aktivira mucanje, što je naučeni refleks. Sve osobe koje mucaju rađaju se sa tendencijom da, kada su pod stresom, kod njih dolazi do prekomernog stepena tenzije u mišićima i oko mišića glasnica. Svi vidovi ponašanja i raznovrsnost kliničke slike mucanja su samo naučene reakcije prevazilaženja suštinskog problema, grčenje glasnica. U tome i leži uzrok mucanja. Fokus stavljamo isključivo na napetost koja prethodi govoru. Uzbuđenost pre govora i nivo napetosti na glasnicama pod određenim okolnostima i određenim psihološkim predispozicijama utiču na pojavu mucanja. Refleks mucanja čine četiri refleksa i to: otvoreno mucanje, izbegavanje reči, izbegavanje govornih situacija što uzrokuje strah od govora i četvrto anticipatorni stres ili navika da se gleda unapred.
Mucanje ili strah od govora
Mucanje je socijalni problem i javlja se isključivo u verbalnom kontaktu sa drugim ljudima. Razlog tome je najčešće strah od govora ili govorna anksioznost, koja se ispoljava u određenim govornim situacijama koje osoba koja muca opaža kao opasne. Takve situacije osoba izbegava, što smanjuje mogućnost njenog uspešnog socijalnog funkcionisanja, a samim tim produbljuje već postojeće strahove.
Strah od govora izaziva mučna raspoloženja, osećanje neprijatnosti i nesigurnosti, sumnju u svoje spospobnosti. Osećanje straha izaziva i niz fizioloških, telesnih promena kao što su ubrzanje pulsa, pojačano znojenje, znojenje dlanova, crvenilo ili bledilo u licu. Često se javljaju i prisilni pokreti, treptanje okom, pokreti glavom. Mucanje se ne može posmatrati samo kao govorni poremećaj nezavisno od telesnog i psihičkog stanja osobe koja muca. Osobe koje mucaju subjektivno trpe, a to se odražava u njihovom socijalnom neadekvatnom ponašanju, povlače se u sebe, izbegavaju kontakte, druženja i ispoljavaju neaktivnost u većini životnih situacija.
Suočavanje sa strahom od govora
Strah je nezaobilazni deo naših života. Strah je emocija, a svaka emocija ima tri komponente-psihološku, mišićnu i fiziološku. Psihološki deo se odnosi na samo osećanje straha, mišićni segment na napetost u mišićima koja je izazvana strahom i fiziološke segment na one reakcije ili telesne senzacije koje izaziva osećanje straha( lupanje srca, znojenje...).
Da bi sprečili pojavu straha od govora moramo blokirati sve tri komponente. To se postiže Tehnikom pasivnog izdaha koju čine tehnike mišićne relaksacije i opuštanja, vežbe disanja, metode skretanja pažnje sa govora u vidu svesne namere i načini za borbu s mislima o budućnosti. TPI se odnosi na formiranje novih obrazaca govornog disanja u vidu uspostavljanja pasivnog izdaha i usporavanja prve reci u rečenici, u funkciji prevazilaženja anticipatornog stresa i postizanja fluentnog govora.
Kognitivno bihejvioralni program omogućuje redukovanje anksioznost i veoma je važna komponenta tretmana. Značaj kognitivnog dela je u tome što je moguće na osnovu specijalno konstruisanih hijerarhijskih skala otkriti situacije koje izazivaju govornu anksioznost i proceniti koliko osoba subjektivno trpi u govornoj situaciji, na osnovu čega je moguće ustanoviti potrebu za bihejvioralnom terapijom. Cilj bihejvioralno programa kroz tehnike probe ponašanja i sistemske desenzitizacije je da se osoba nauči da otvoreno izražava svoje misli i osećanja. One omogućavaju eliminisanje straha od govora tj. subjektivnog trpljenja. Pomoću njih osoba treba da se osposobi da bez straha i bojazni stupa u različite govorne situacije i kontakte sa ljudima.
Osoba koja muca i ima strah od govora uči da sluša sebe iznutra i preuzme kontrolu nad svojim telom i sopstvenim strahovima i postane sama sebi terapeut u ostvarivanju fluentnog govora.
